Với Phạm Bình Chương, Hà Nội thật đặc biệt. Thủ đô dường như có đủ thứ mà họa sĩ cần, sự cổ kính xen lẫn hiện đại, sự tĩnh lặng đi cùng náo nhiệt, rồi sự khác biệt rõ rệt của bốn mùa.
Hà Nội như hiểu thấu tâm trạng của họa sĩ. Tâm sao cảnh vậy. Đó là lý do anh miệt mài vẽ về Hà Nội. 25 năm qua, với 4 cuộc triển lãm cá nhân chỉ bày những bức tranh về Hà Nội, có lẽ là trường hợp hiếm gặp trong đời sống mỹ thuật.
Trải qua nhiều thay đổi lớn, nhưng điều thú vị nhất anh phát hiện ra là ở Hà Nội không có cái gì mất đi hoàn toàn, mà đều có sự tồn tại đan xen. Đây chính là sức hấp dẫn lớn nhất đối với họa sĩ Phạm Bình Chương – Một Hà Nội dai dẳng các tầng ký ức.
Hoạ sĩ Phạm Bình Chương. Tác phẩm: Tâm Tình, sơn dầu trên vải, 130 x 200 cm.
Theo anh, sự đa dạng trong đời sống đang tiếp diễn đầy xung đột, nhưng lại là những sự xung đột dịu êm. Bộ tranh trong triển lãm Xuống phố 4 trưng bày từ 1 đến 7/11/2024 tại Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam, họa sĩ Phạm Bình Chương khai thác mạnh mẽ nội dung này. Ngoài những góc quen và chân thực đến nao lòng, chúng ta hãy cùng xem những gì anh thể hiện trong triển lãm.
Hoạ sĩ Phạm Bình Chương. Tác phẩm: Nắng hanh, sơn dâu trên vải, 80 x 140cm
Hoạ sĩ Phạm Bình Chương. Tác phẩm: Một ngày Lợi Ký, sơn dầu trên vải, 110x 145cm.
Những biển hiệu xi măng thời Pháp còn sót nằm cạnh những tấm biển hộp thời mới; cửa gỗ xếp tấm được đặt cùng cửa xếp kéo trong một số nhà…Những sự xung đột này không có hạn định, không báo trước. Nó cứ lặng lẽ xuất hiện, tiếp nối rồi tự đào thải. Có lẽ mải mê kiếm sống, chúng ta không hề biết được rằng có những thứ rất đỗi quen thuộc đã biến đi mãi mãi, ví dụ như cái bơm đầu ngã ba, cái cột điện lằng nhằng dây điện, hay cái hộp gỗ đựng thuốc lá…Hãy đến với Xuống Phố 4 để tìm lại chúng nhé. Ngoài ra, điểm mới nhất bộ tranh này là anh khai thác những bút tích lưu lại của những thế hệ tiếp nối trong quá trình vận động của đời sống. Một bức tường cũ thoạt trông rất bình thường nhưng quan sát kỹ sẽ thấy sự canh tranh khốc liệt, bao gồm cả sự sinh tồn và xâm thực văn hóa. Từ chữ dập ” khoan cắt bê tông ” đến tờ rơi dán vội, và nét vẽ graffiti kiểu phương Tây đè chồng lẫn nhau trên bức tường vôi cũ. Họa sĩ Phạm Bình Chương tâm sự: “ viết hay vẽ lại cái thứ người khác đã vẽ rất hay và lạ. Tôi cố gắng vẽ đúng nhất để thể hiện sự tôn trọng những người đã để lại bút tích, thậm chí nhập vai họ, như thể mình đang vẽ tranh tường thật, hay đang dập nhanh chữ “ khoan cắt”. Khi vẽ kỹ sẽ thấy mọi thứ đều không đơn giản vì cuộc sống là cạnh tranh, là sự tiện dụng và đào thải. Nhưng bên bức tường biến hóa ấy lại có thứ như bất biến. Đó là một quán nước với những khách hàng quen thuộc. Họ ngồi đó hàng ngày như nhà của họ với những câu chuyện đời thường bất tận. Bà chủ quán góp vui cho bức tường bằng cái áo treo. Rồi một ngày bức tường đó sẽ được quét trắng tinh bởi nhóm sinh viên tình nguyện, một đời sống mới lại bắt đầu …
Phạm Bình Chương.”Ngày đông” 70x100cm, sơn dầu trên vải
Tất cả được Phạm Bình Chương thẩm thấu và thể hiện hồn phố một cách bình dị, sâu lắng trong bộ tranh này. Đặc biệt hơn, trong “Xuống phố 4” là các bức tranh khổ lớn, người xem sẽ cảm nhận rõ hơn hồn phố ở những mảng lớn và ở cả những chi tiết mang tính biểu tượng của sự chuyển đổi trong đời sống xã hội ở Thủ đô… Rộng hơn, những bức tranh góc phố, ngôi nhà còn mang dáng dấp đô thị thời Pháp thuộc sẽ được bày cùng với tranh vẽ đô thị mới… Phạm Bình Chương luôn để ý những khoảnh khắc giao thời đó.
Hoạ sĩ Phạm Bình Chương. Tác phẩm: “Sáng Ngõ Huyện”, sơn dầu trên vải, 100×100 cm.
Là họa sĩ đã vẽ trừu tượng rồi biểu hiện nhưng rồi kiên định theo con đường hiện thực. Đây chính là mảnh đất để anh cảm nhận và thể hiện hồn phố một cách thuyết phục nhất. Đó cũng là thông điệp của triển lãm “Xuống phố 4”.
Lê Quang
