Từ khi đó, Nguyễn Cao Thương đã nhận thức rõ nỗi đau và sự tủi nhục mà dân tộc phải chịu đựng trong một đất nước thực dân đô hộ. Điều này đã thúc đẩy ông tiếp tục học hành và phấn đấu để trở thành một nghệ sĩ với những tác phẩm ý nghĩa. Sau khi hoàn thành khóa học tại Trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương ( 1936 – 1941), ông trở về Sài Gòn và tham gia vào phong trào sinh viên, học sinh và Thanh niên tiền phong. Ông đã tích cực tham gia các hoạt động chống thực dân và đấu tranh cho độc lập của đất nước. Vào tháng 9 năm 1945, ông nhập ngũ và tham gia vào cuộc kháng chiến chống lại thực dân Pháp, ông gia nhập Cộng hòa vệ binh Nam bộ và được phân công giữ chức phân đội trưởng rồi đại đội trưởng đại đội Vĩnh Trà thuộc Bộ Tư lệnh quân khu 8.
Họa sĩ Nguyễn Cao Thương (1918 – 2003) (Ảnh ST)
Năm 1947, Nguyễn Cao Thương trở thành người đầu tiên sử dụng súng trung liên để bắn rơi máy bay của địch, điều mà được coi là một chiến công vĩ đại trong lịch sử phản chiến của Việt Nam. Sau đó, ông quyết định tập trung vào nghệ thuật và tiếp tục học tại Học viện Mỹ thuật Surikov, Matxcơva từ năm 1959 đến năm 1962. Sau khi hoàn thành thành học tập ở Nga, ông trở về Việt Nam và giảng dạy tại Trường Cao đẳng Mỹ thuật Việt Nam.
Năm 1976, Bộ Văn hóa – Thông tin đề bạt ông làm trưởng đoàn tiếp quản Trường Kỹ thuật Biên Hòa – tiền thân là Trường Mỹ nghệ Biên Hòa. Đến năm 1978 ông chính thức được bổ nhiệm làm hiệu trưởng trường và đổi tên thành trường Trung học Mỹ thuật trang trí Đồng Nai. Trong quãng thời gian này ông đã có cơ hội truyền đạt kiến thức và kinh nghiệm của mình cho các thế hệ trẻ nghệ sĩ trẻ với các chuyển ngành: Trang trí công thương nghiệp; Gốm mỹ thuật; Điêu khắc trang trí; Gỗ trang trí; Đúc đồng trang trí; Sắt trang trí; Khắc, chạm đá nhân tạo…
Trong nhiều năm hoạt động giảng dạy, Nguyễn Cao Thương được cử đi công tác tại nhiều nước xã hội chủ nghĩa như Trung Quốc năm 1957, Liên Xô cũ năm 1960, Lào năm 1968, Mông Cổ năm 1970 – 1971, Cuba năm 1972. Với mục tiêu nghiên cứu về hội họa, văn hóa nghệ thuật và truyền đạt những giá trị văn hóa nghệ thuật đến học trò và đồng nghiệp ở Việt Nam. Tại mỗi điểm đến, ông đều say mê quan sát, tìm hiểu và tỉ mỉ ký họa và những bộ ký họa đó được giới thiệu trong cuốn “ Nguyễn Cao thương – vẽ là lẽ sống”.
Một trong số những tác phẩm ký họa của Nguyễn Cao Thương.
Nguyễn Cao Thương là một họa sĩ tài hoa với khả năng nắm bắt chuyển động và vẽ chân dung người mẫu một cách chân thực hết sức điêu luyện. Tranh của ông thể hiện rõ khả năng cảm nhận ánh sáng, màu sắc và không gian một cách tinh tế. Với đôi mắt sắc sảo của một họa sĩ, ông có thể nhanh chóng nắm bắt và thấm nhập vào không gian xung quanh, cảm nhận được sự rung động của ánh nắng, hơi nước, không khí. Từ đó, ông thể hiện dòng cảm xúc cá nhân thấm vào từng nét vẽ trên giấy. Mỗi nét phác họa nhẹ nhàng nhưng chứa đựng sinh lực mãnh liệt. Chính những nét vẽ ấy đã khiến cảnh vật, con người dưới đôi bàn tay của ông bừng lên sức sống, trở nên gần gũi và thân thuộc hơn bao giờ hết. Sự kết hợp giữa thiên nhiên và con người trong tác phẩm của ông tạo nên một thế giới nghệ thuật đầy chất thơ, vừa giàu cảm xúc lại vừa sinh động, sống động.
Ký họa anh bộ đội, màu nước trên giấy, 54x39cm
Nguyễn Cao Thương chịu ảnh hưởng khá nhiều từ hội họa Xô Viết. Ông thích xây dựng hình ảnh người công nông binh. Bức ký họa anh bộ đội này cho thấy rõ điều đó. Trong tác phẩm này, Nguyễn Cao Thương đã thể hiện thành công tinh chiến đấu anh dũng, ý chí mạnh mẽ, cương quyết của bộ đội ta trong những tháng kháng chiến chống Mỹ cứu nước.
Trong Sự nghiệp của mình họa sĩ Nguyễn Cao Thương sáng tác không nhiều. Nhưng không thể phủ nhận tầm quan trọng và giá trị của những tác phẩm mà ông đã để lại. Với sự chuyên tâm và niềm đam mê với nghệ thuật, ông đã tìm thấy phong cách riêng của mình trong việc vẽ sơn dầu và ký họa. Mỗi bức tranh sơn dầu và tác phẩm ký họa của ông đều là một câu chuyện, một tâm sự được truyền đạt qua nét vẽ và màu sắc. Dù số lượng hạn chế, tuyển tập nghệ thuật của ông vẫn trở thành nguồn cảm hứng không thể thiếu cho những người yêu nghệ thuật. Nguyễn Kao Thương đã để lại dấu ấn sâu sắc và đóng góp vĩ đại trong lĩnh vực nghệ thuật, là một tài hoa nghệ thuật đáng trân trọng và tưởng nhớ.
Trần Thịnh
