Tình cảm mẹ con là một trong những chủ đề then chốt và quan trọng trong sự nghiệp sáng tác của Lê Phổ (1907 – 2001). Vẽ về chủ đề này, tác phẩm lụa “Tình mẫu tử”, kích thước lớn 62.5 x 46 cm, là một trong những danh tác đặc sắc cả về chất lượng nghệ thuật lẫn giá trị sưu tập. Đặc biệt, sinh thời Lê Phổ đã cùng họa sĩ Mai Trung Thứ chụp một tấm hình kỷ niệm với hình ảnh tác phẩm này ở phía sau.
Lê Phổ (1907 – 2001)
Tác phẩm “Tình mẫu tử”, sáng tác khoảng 1935 – 1945
Mực và màu nước trên lụa
62.5 x 46 cm
Ký “lepho”, đề chữ Hán và triện đỏ trên phải
“Đây là một trong những tác phẩm có thể được trưng bày ở cuộc triển lãm tại Pháp năm 1938-1940.”
Bức tranh được Lê Phổ vẽ trau chuốt với một cảm thức thân mật bao trùm toàn bộ mặt lụa lớn. Người mẹ trong trang phục áo dài truyền thống, trên cổ quàng hờ chiếc khăn lụa trong, đầu đội mấn trắng đang ôm con vào lòng. Ở phía sau tạo hậu cảnh cân đối bố cục với hình ảnh hai mẹ con là một chiếc bình Bạch Định cắm hồng trà được đặt trên văn kỷ. Theo văn hóa Việt Nam, hồng trà thường được chơi vào mỗi độ xuân về. Có thể bởi vậy mà cùng với nét vẽ mềm mại, tạo hình hợp lý, chuyển màu mượt mà và hài hòa của tác giả người xem dễ cảm được không khí linh thiêng của tình thân và đất trời trong buổi giao mùa.
Bức vẽ mang đậm tinh thần ý nhị của văn hóa Đông phương, thể hiện qua hình ảnh người mẹ lấy vạt áo che mình cho con, đồng thời tổng hòa tác phẩm cũng mang nhiều dự cảm tốt lành sắp tới. Được biết, khoảng thời gian tác phẩm được sáng tác được xác định trong khoảng 1935 – 1945, có thể là khoảng 1940, đây giai đoạn đất nước ta còn phải đối mặt với nhiều biến động lịch sử. Với tài hoa vẽ lụa được tôi luyện trong nhiều năm, Lê Phổ dường như đã gửi gắm mong ước của mình về tương lai quê hương đất nước như cách người mẹ âu yếm nhìn con. Không chỉ từ khí sắc và dáng hình, cử chỉ của nhân vật, mỗi một chi tiết đều gợi về sự quấn quít, vun vén và sự bao bọc. Những liên tưởng ấy là những chi tiết vi tế nhưng cộng cảm sâu sắc với tâm tình người thưởng lãm.
“Lê Phổ và Mai Thứ bên tác phẩm ‘Tình mẫu tử’. Rất có thể là ở một cuộc triển lãm ở Pháp năm 1938-1940.”
Về giá trị sưu tập, thực tế trên thị trường giao dịch công khai những năm gần đây, các sáng tác về chủ đề này của họa sĩ Lê Phổ nhận được nhiều sự quan tâm từ giới sưu tập kỳ cựu. Trong số đó có thể kể đến các tham chiếu có cùng nội dung như “Mère et enfant, fond fleurs” (tạm dịch: Mẹ và con trước nền hoa), kích thước 60 x 46.5 cm, thành giá 524.800 eur ngày 08.06.2023. Trước đó, kiệt tác trên lụa “Family life” (tạm dịch: đời sống gia đình), kích thước 82 x 66 cm, vẽ chính thể là hai mẹ con đang âu yếm cầm tay đã đạt mức 1.1 triệu đô vào tháng 4 năm 2017.
Được biết, Lê Phổ (1907 – 2001) là một trong bốn họa sĩ quan trọng của Việt Nam trưởng thành từ Trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương đã để lại nhiều tiếng vang tại trời Âu. Tác phẩm của ông là sự giao thoa hài hòa giữa hai nền văn minh phương Đông và phương Tây, giữa âm hưởng lãng mạn của trường phái ấn tượng, hậu ấn tượng với tinh thần cổ điển, mực thước của truyền thống quê hương.
Lê Quang
